Vrijdag PSYCHOLOGIE
Opvolging familiebedrijven en het ‘zwarte gat’
Uit de praktijk - onze ervaring
Van buitenaf gezien lijkt een familiebedrijf een mooi avontuur dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Maar meestal verloopt het doorgeven van de fakkel tussen ouder en kind(eren) niet zonder slag of stoot, voor het bedrijf én de familie.
Zoals vele onder u allicht weten begeleid ik, als familiebedrijfadviseur en conflictbemiddelaar, al meer dan 20 jaar bedrijfsfamilies in de opvolging van hun familiebedrijf naar de volgende generatie. Zo’n opvolging is vaak een langzaam (en moeilijk) proces van ‘voortschrijdend inzicht, bewustwording, verandering, aanvaarden, loslaten…van verlies, pijn en verdriet’
Vaak - maar gelukkig niet altijd - heeft dit een hoog ‘Echternach gehalte’ … met véél vallen en opstaan, met heel véél emoties, die niet altijd (h)erkend worden, die het niet gezien worden, met het loslaten van de ‘verbondenheid’ met het bedrijf, het verliezen van de identiteit, de zingeving… om zo - te komen aan het ‘zwarte gat’… En dat doet wel wat met de ondernemer, met de ‘ondernemende mens’… Ik zie dit -min of meer - bijna bij elke begeleiding die ik doe… Misschien een (magere) troost maar dit is ‘NORMAAL’. Het is nu eenmaal eigen aan het proces van de ONT-WIKKELING.
Anders dan VOORHEEN … ERVAAR en BELEEF ik dit nu ook in onze familiale opvolging. Hoe komt dat? Welnu, een opvolging gaat in essentie over ‘EEN ROLWISSELING’… En dit gaat altijd in ‘tussenstappen’ nl. de huidige leider moet opgevolgd worden door een opvolger familielid. Tot aan de ultieme overdracht zal men samen ’co-leider’ moeten worden/zijn, opdat daarna de opvolger de nieuwe leider zal worden… Stress, emoties, enz… zijn in dit ‘kantelmoment’ voor iedereen in de familie bijzonder gevoelig.
Het grote ‘zwarte gat’
Ondernemers bij familiebedrijven kunnen op zo’n moment figuurlijk in een ‘zwart gat’ vallen én dit op verschillende momenten én om verschillende redenen. Hier zijn enkele situaties waarin dit kan gebeuren:
- Pensioen: Wanneer de huidige generatie ondernemers na 40 jaar ondernemen, ‘met pensioen’ gaat of zich terugtrekt (moet terugtrekken) uit het bedrijf, kan de overdracht van verantwoordelijkheden naar de volgende generatie een uitdagende overgang zijn. Voor de ondernemer die zich terugtrekt, kan het ‘gevoel van identiteit’ en ‘doel in het leven’ worden aangetast, omdat ze (met veel toewijding) gewend waren aan het opbouwen, leiden van het familiebedrijf. Het verlies van die rol én het zoeken naar een ‘nieuwe invulling, een nieuwe identiteit’ kan resulteren in een gevoel van een "zwart gat".
- Identiteitscrisis: Voor sommige ondernemers is hun ‘identiteit’ zo sterk verbonden met het familiebedrijf. Ze zijn letterlijk het familiebedrijf. Wanneer ze zich (moeten) terugtrekken uit het bedrijf, kunnen ze een gevoel van verlies, van leegte, van doelloosheid voelen en ervaren. Een ‘identiteitscrisis’ ligt dan letterlijk om de hoek.
- Het er altijd moeten zijn: ‘Het er altijd moeten zijn’ in het familiebedrijf zit natuurlijk (zo was dit ook bij mij) in ‘het hoofdje’ en heeft duidelijk te maken met 'het niet kunnen loslaten'. ‘Het er altijd moeten zijn’ heeft eigenlijk – zo zie, voel én leer ik uit de verschillende familiebedrijven die ik nu begeleid – ook duidelijk iets te maken met ‘onze generatie’ (waar ikzelf nu ook bij hoor)
‘Onze generatie’ zijn vaak met ‘niets’ opgestart. Ze heeft alles zelf opgebouwd door altijd héél hard te werken. Ze waren vaak de afwezig echtgenoot, ouder, broer, zoon van… Het is één generatie die zich enorm ‘verantwoordelijk voelt’ én juist daarom uit grote bezorgdheid echt alles doet voor het behoud van de zaak... 'hun kindje'. Het zijn generatie-overdragers die zich echt ‘schuldig voelen’ als ze niet werken, als ze vakantie nemen, als ze tijd voor zichzelf durven te nemen.
Tegelijker tijd heb je het feit dat de jongere generatie (opvolgers) bewust een heel ander leven wil. De balans tussen werk en privé is anders... 'het er altijd moeten zijn' is er niet! En dat merk ik ook bij mezelf en bij de vele familiebedrijven die ik heb begeleid.
Tegen beter weten in ging ikzelf – na onze opvolging - nog harder werken dan voorheen. We gingen het kantoor totaal renoveren. Om letterlijk het oude te vervangen door het nieuwe. En juist hierdoor ging ik er letterlijk bijna ‘altijd zijn’… met alle spijtige gevolgen vandien. Een levensles !
- Conflicten:
Bij sommige familiebedrijven kunnen er interne conflicten ontstaan tussen verschillende familieleden, bijvoorbeeld bij de strategische visie en de eigenaarsvisie… of bij opvolgingskwesties
In onze praktijk zien we dat - het gevoel van - 'in het zwarte gat vallen' wat in essentie gaat over een VERLIES van … verschillende gevolgen kan hebben, waaronder:
- Emotionele impact: Het gevoel van verlies, verlies van zelfvertrouwen, desoriëntatie en identiteitscrisis kan leiden tot emotionele stress, angst, depressie, een burn-out, of in ernstige gevallen zelfs een hart- of herseninfarct.
- Verminderd welzijn: Het gevoel van het "zwarte gat" kan zowel persoonlijk als professioneel het algehele welzijn van de ondernemer beïnvloeden.
- Verlies van richting: Zonder een duidelijke rol in het familiebedrijf kunnen ondernemers moeite hebben om een nieuwe richting te vinden en zich doelloos voelen.
- Relatieproblemen: De overgang in het familiebedrijf kan enorme spanningen veroorzaken binnen de familie en de relaties tussen familieleden onder druk zetten. Het kan invloed hebben op hun persoonlijke relaties, die leiden tot het uit elkaar gaan van echtparen of koppels, zoals mij ook helaas is overkomen. En dan is ‘de prijs’ die men moet betalen plots wel enorm hoog.
Als familiebedrijf adviseur - ervaringsdeskundige, kan ik mij nu nog véél beter inleven, dan voorheen.. Zo ook bij de verschillende cases die ik nu aan het begeleiden ben. Ik voel de stress, de pijn, de onmacht, het verlies van … bij de overdrager en begrijp de ‘frustraties’ bij elke partij, zo ook bij de kinderen opvolgers.
NEXT STEP!
Als ik voor mezelf spreek en om mezelf te beschermen tegen... heb ik, mede dankzij de vele cases en ‘het voortschrijdend inzicht’, duidelijke initiatieven genomen voor de volgende stap. Geen zorgen! Hierdoor zal ik een nog betere familiebedrijfadviseur worden, zoals ik dat de komende 10 jaar wil zijn!
En het zijn NIET alleen familiebedrijven? Het kan iedereen overkomen!
Laatst las ik een interview in de Tijd 23/05 ‘de tijdscapsule’ en in het belang van Limburg ‘ontbijt bij de baas’ 27/05 van Annemieke Dubois (47) – psychologe (relatiebureau Jade & Jules) over de verkoop van haar vorig bedrijf in 2017 en de gevolgen hiervan..
Wat was uw moeilijkste moment ooit?
In 2017 besloot ik het bedrijf te verkopen. De succesdeal streelde mijn Ego, maar ik had de leegte na de verkoop onderschat. Geen e-mails of berichtjes meer van klanten, geen ondernemerschap meer. Plots was alles stil. Ik ging door een identiteitscrisis, die ik doortrok naar mijn huwelijk. Mijn partner en ik ging uit elkaar. Financieel was de scheiding géén goede zet. Het kapitaal van de exit had ik trots aan mijn gezin gegeven, nog geen jaar later werd het in tweeën gedeeld. Ik moest weer van nul beginnen.
Het raadplegen van professionele begeleiding, zoals een familiebedrijfadviseur, overnamecoach of therapeut, kan nuttig zijn bij het omgaan met deze uitdagingen en het vinden van een nieuw pad na het loslaten van het (familie)bedrijf. Heeft u vragen? Laat het ons weten!
