Vrijdag PSYCHOLOGIE
Wat was het eerste teken van beschaving?
Een student vroeg eens aan antropoloog Margaret Mead: “Wat zij beschouwde als het eerste teken van beschaving”. De student had verwacht dat de antropoloog zou praten over vishaken, kleien pot of maalstenen, maar nee: Margret Mead dacht even na, en antwoordde toen: ‘Een geheeld dijbeen’. In samenlevingen zonder moderne wetenschap, heb ongeveer zes weken rust nodig om een breuk in je dijbeen te laten genezen. Als je je been breekt, dan sterf je. Je kunt niet vluchten voor gevaar, naar de rivier gaan om water te drinken of te jagen om te eten. Je wordt vers vlees voor roofdieren. Geen enkel dier overleeft een gebroken been lang genoeg om het bot te laten genezen. Een genezen dijbeen toont dus aan dat iemand gezorgd heeft voor de gewoonde persoon, in zijn plaats heeft gejaagd en voedsel heeft verzameld, bij hem is gebleven, hem fysieke bescherming en menselijk gezelschap heeft geboden tot de verwonding was genezen.
Mead legde uit dat waar de wet van de jungle heerst – the survival of the fittest – geen geheelde dijbenen zijn gevonden. Het eerste teken van beschaving is dus medeleven, gezien in een geheeld dijbeen…
De ventrale vagus aan het werk: samen staan we sterk
Miljoenen jaren geleden wisten mensen al dat ze zich het best verzamelden in groepen. Dat biedt meer bescherming. Je kunt elkaar helpen, waarschuwen en informeren. Vijandelijke roofdieren zoeken de zwakkeren uit, de enkelingen die achterophinken. Het was dus heel gevaarlijk uit een groep verstoten te worden. EENZAAMHEID WAS LEVENSGEVAARLIJK. De baas van een groep of het alfadier van een roedel daarentegen kreeg toegang tot het beste eten en werd ook seksueel het beste verzorgd.
Heel lang geleden dacht men gevaar te kunnen aflezen uit de stand van de maan, de vorm van de ingewanden van bepaalde dieren en de geluiden in de natuur. Het begin van communicatie tussen mensen was roddelen (dat doen we nog hé) over de andere leden van de stam, zodat ze meer informatie over elkaar hadden. Was die ene persoon niet te gulzig van de voorraad aan het eten? Heb jij gezien hoeveel hij at? Zouden we die niet wat in de gaten moeten houden, zodat we zeker genoeg overhouden voor de komende weken? Later werd de communicatie verfijnder: er ontstonden mythen, goddelijke figuren, symbolen, verhalen die grote groepen mensen verbinden. Zo werd er een sociale eenheid gevormd. De primitieve systeem van groepsvorming bood wel degelijk meer veiligheid.
Ook in de 21ste eeuw zijn mensen op zoeken naar een groep en een goede status binnen die groep. De ventrale vagus cruciale rol. Hij werd ongeveer 200 miljoen jaar geleden aan het autonome systeem toegevoegd en verbindt – samen met 5 andere craniale zenuwen – je brein met je hart en je ademhaling. In tegenstelling tot de dorsale vagus (ik zie een beer en ik bevries) en de sympathicus (ik zie een beer en ik ga lopen of vechten), die reageren op signalen van gevaar, speurt je ventrale vagus ook naar signalen van veiligheid (ik zie een beer en ik vraag mij buren om hem samen te verjagen)
In tegenstelling tot de sympathicus – die grote hoeveelheden energie in ons lijf vrijmaakt – zorgt de ventrale vagus voor rust, groei, welzijn en veerkracht. De ventrale vagus heeft daarnaast nog een andere belangrijke functie: hij laat ons openstaan voor connectie en verbinding, waardoor we hechte en duurzame relaties aangaan en goede vriendschappen opbouwen. Pas wanneer we ons veilig voelen, ontstaat er een gezellige, ongedwongen, creatieve en warme sfeer…. Hoe gaat dit proces concreet in zijn werk? Door de evolutionaire integratie van vijf andere hersenzenuwen die met het gelaat en de gelaatspieren verbonden zijn, probeert de nervus vagus onder meer onze emotionele expressies in ons gelaat te lezen. Oogleden, het middenoor, de manier van slikken en kauwen, onze stem, onze hoofdbewegingen: de vagus heeft alles in de gaten. De ventrale vagus let dus goed op non-verbale communicatie. De vagus voelt wanneer er respect is, diepe empathie en gemeende waardering. Op die manier helpt de vagus om de connectie te bewaren met anderen, zeker ook binnen langdurige vriendschappen en romantisch relaties. De ventrale vagus kijkt naar de mens, niet naar zijn status of rol. De connectie is niet gebaseerd op hoe knap of slim de andere persoon is, of op een rollenpatroon. De ventrale vagus zoekt naar diepere connectie en oprecht respect, waardoor de relatie veiligheid biedt. We are wired to connect zegt Stephen Porges (hoogleraar psychiatrie en grondlegger van de polyvagaaltheorie) … Connectie is levensnoodzakelijk… gebrek aan connectie word door wetenschappers ‘sociale pijn’ genoemd. Sociale pijn is echte pijn: ons brein maakt immers géén onderscheid tussen fysieke en sociale pijn…
Dit stukje over ‘de nervus vagus’ komt uit het bijzonder interessant boek van Luc Swennen met de titel ‘activeer je nervus vegas’.
IN VERBINDING-VERBONDENHEID – Nieuwsgierig? Wil je meer weten?
- In de verbinding worden we menselijk: Dirk De Wachter over verbondenheid:
Klik hier - Voor wie Brené Brown niet kent. Zie hier een link (Nederlands ondertiteld)
The power of vulnerability | Brené Brown - Brené Brown | The Most Eye-Opening 14 Minutes Of Your Life Klik hier
Brené Brown | Speaker | TED
