Hoe-vragen in familiebedrijven
(naar aanleiding van een nieuwsbrief van Ben Tiggelaar)
Onlangs las ik een nieuwsbrief van Ben Tiggelaar over de kracht van hoe-vragen in plaats van waarom-vragen. Zijn boodschap raakte me, omdat ze zo herkenbaar is voor de gesprekken die ik dagelijks in familiebedrijven meemaak. In familiebedrijven lopen familiebanden, eigenaarschap en ondernemerschap door elkaar. Dat maakt gesprekken rijk, maar ook kwetsbaar. En vaak gaat het mis omdat we – meestal onbewust – de verkeerde vragen stellen.
Waarom-vragen klinken onschuldig, maar…
In de familiesfeer en op de werkvloer horen we ze vaak:
- “Waarom ben jij het daar niet mee eens?”
- “Waarom reageer je altijd zo emotioneel?”
- “Waarom krijgen zij meer erkenning dan ik?”
Het gevaar is dat zo’n vraag al snel voelt als verantwoording of verwijt. De ander gaat zich verdedigen, rationaliseren, of geeft een antwoord dat sociaal wenselijk klinkt. Daarmee kom je zelden dichter bij elkaar. Bovendien zijn waarom-vragen dubbelzinnig:
- Gaat het over de oorzaak (hoe komt dat?), of over de bedoeling (waar is dat goed voor?)?
In families kan dit gemakkelijk tot verwarring en misverstanden leiden.
Hoe-vragen openen het gesprek
Daarom is het vaak beter om hoe-vragen te stellen.
- “Hoe is het gekomen dat jij er een ander standpunt over hebt?”
- “Hoe komt het dat dit onderwerp je zo sterk raakt?”
- “Hoe ervaar jij de manier waarop erkenning in ons bedrijf wordt gegeven?”
Hoe-vragen nodigen uit tot verhalen en reflectie. Ze gaan voorbij de korte, defensieve antwoorden. Ze maken ruimte voor begrip en dialoog.
In mijn ervaring met familiebedrijven leidt dit tot meer inzichten in gedrag, patronen en geschiedenis – en daarmee tot meer kansen op herstel, vertrouwen en samenwerking.
Concreet voorbeeld
Als een vader aan zijn dochter vraagt: “Waarom ben jij zo kritisch op mijn manier van leidinggeven?”, dan voelt dat als verdediging.
Maar als hij vraagt: “Hoe is het gekomen dat jij een andere stijl van leidinggeven belangrijk vindt?”, dan opent dat een gesprek over waarden, voorbeelden en toekomst.
Do's & Don'ts bij vragenstellen in familiebedrijven
Do’s
- Stel hoe-vragen die uitnodigen tot verhalen en reflectie.
- Vraag naar beleving: “Hoe ervaar jij dit?” i.p.v. “Waarom denk je dat?”
- Focus op samen begrijpen i.p.v. overtuigen.
- Gebruik vragen om patronen en processen zichtbaar te maken.
- Geef de ander ruimte om zijn/haar verhaal te doen, zonder onderbreking.
Don’ts
- Vermijd waarom-vragen die als verwijt of verantwoording kunnen klinken.
- Stel geen vragen die competitie of vergelijking oproepen (bv. tussen broers/zussen).
- Vermijd suggestieve vragen: “Hoe komt het dat jij altijd te laat bent?” (impliceert oordeel).
- Gebruik vragen niet om een debat te winnen, maar om dialoog te openen.
- Vermijd teveel vragen achter elkaar: laat stilte en reflectie ook werken.
Reflectievraag
Hoe zou het gesprek in jouw familiebedrijf veranderen als jullie voortaan meer hoe-vragen zouden stellen dan waarom-vragen?
Leiderschap in een familiebedrijf begint met luisteren naar het hoe, niet met verdedigen van het waarom.
